Sadece dış görünümü ile insanları kendine hayran bırakan ishak paşa sarayı güneşin ışıklarını yansıtan taş yapının üzerindeki muazzam taş işçiliğine hayran kalmamak elde değil.

İstanbul Topkapı sarayından sonra İshak Paşa Sarayı son devirde yapılmış saraylar içinde en ünlüsüdür.

İshak Paşa Sarayı Nerededir?

18. yüzyıldan kalma Osmanlı İmparatorluğu’nun nadir eserlerden biri olan İshak Paşa Sarayı, Ağrı’nın 97 km doğusunda bulunan Doğubayazıt ilçesinde, deniz seviyesinden 2000 m yukarıda yer alan restore edilmiş bir saray ve idari bir komplekstir.

İshak Paşa Sarayı Ararat Dağı, Küçük Ararat Dağı, Pamuk ve Ziyaret Dağları ile çevrilidir. İran sınırına yakın olan İpek Yolu üzerindeki İshak Paşa Sarayı, 7600 metrekarelik bir alan üzerinde stratejik önemi olan yüksek ve geniş bir platform üzerinde bulunmaktadır.

İshak Paşa Sarayı Özellikleri

İshak Paşa Sarayı, eski şehrin merkezinde dik eğimli bir tepede inşa edilmiştir. Sarayın bulunduğu tepenin yalnızca doğu tarafındaki ana girişin arazi ile bağlantısı bulunmaktadır.

Sarayın bulunduğu platformu inşa etmek için, kuzey, güney ve kısmen batı taraflarında yüksek duvarlar inşa edilmiştir.

Saray, bazı bölümleri tek, bazıları çift, bazı kısımları kiler içeren üç katlı zeminlerden oluşmaktadır ve başlıca iki avlu etrafında bölümler yapılmıştır.

Yapı dünyada ilk kez kalorifer tesisatı döşenen saray olma özelliğini taşımaktadır. Zor iklim koşulları düşünülerek sarayın ısıtılmasına en uygun çözüm olarak seramik borular sarayın etrafına döşenmiş, bu borulardan sıcak su dolaştırılmış böylece merkezi ısıtma sistemi kurularak tüm sarayın ısınması sağlanmıştır.

Saray süsleme bakımından Osmanlı mimarisinin en değerli örneklerinden biridir; dönemin moda mimarisi olan Barok-Rokoko gibi batı efektleri ile kuzey Kafkasya ve İran etkileri gibi harmanlanmış ve eklektik bir sonuç yaratılmıştır.

İshak Paşa Sarayı Tarihçesi

Doğubayazıt’ın doğusundaki saray “Lale Devri” Dönemindeki Osmanlı İmparatorluğunun son büyük anıtsal yapısıdır. 18. yüzyıl Osmanlı mimarisinin en seçkin ve görkemli örneklerinden biridir ve sanat tarihi açısından çok değerlidir.

Harem Bölümünde yer alan kapıdaki yazıta göre İslam takvimine göre 1784 yılında (1199 H.) yapılmıştır.

Sarayın karakteristiği, Osmanlı, Fars ve Selçuklu mimari üsluplarının karışımıdır. Sarayın yapımına 1685 yılında Çıldıroğulları’ndan Çolak Abdi Paşa tarafından başlanmış ve 1784 yılında Çolak Abdi Paşa’nın oğlu İshak Paşa tarafından bitirilmiştir. Sarayın mimarının İshak Paşa olduğu düşünülmektedir.

Sarayın doğu cephesindeki kesme taşlarla yapılmış portal, kabartmaları ve bezemeleri ile Selçuklu sanatının özelliklerini yansıtmaktadır.

İshak Paşa Sarayı Mimarisi

Saray, iki avludan ve bu avluların çevresinde yer alan yapılardan oluşur. İlk avlunun çevresinde yer alan bazı binalar 1.Dünya Savaşı sırasında yok edilmiştir.

Dört tarafı binalardan oluşan ikinci avlu dikdörtgen şekildedir. Sağda, selamlık ve arkasında da harem bölümü vardır. Bu yapıların sonrasında cami ve türbe bulunmaktadır. Türbe, Selçuklu “kümbet” mimarisi tarzında inşa edilmiştir.

Tavsiye Yazı: Tac Mahal Hakkında Bilgi; Nerededir, Özellikleri ve Tarihçesi

Saray bölümü iki katlıdır. 366 odanın tamamı bu iki katta yer almaktadır. Her odada taş bir şömine bulunmaktadır.

Taş duvarlardaki boşluklar binanın bir bütün olarak merkezi ısıtma sistemine sahip olduğunu göstermektedir. Sarayın giriş kısmı 90m2’dir. Taş duvarlara ve taş bir zemine sahiptir.

Duvarları Türk Hat Sanatı’nın dekoratif örnekleri kullanılarak Kur’an’dan beyitlerle ve ayetlerle süslenmiştir.

İshak Paşa Sarayı mimari üslup bakımından aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır:

1- Dış cepheler
2- Birinci ve ikinci avlu
3- Selamlık
4- Cami binası
5- Aşevi (Darüzziyafe)
6- Hamam
7- Harem Bölümünün Odaları
8- Tören ve eğlence salonları
9- Takkapı (Taştan süslü büyük kapı)
10- Mühimmat odası
11- Türbe
12- Fırın
13- Zindan
14- İç mekan tasarımından bazı bölümler (kapılar, pencereler, dolaplar, şömineler, meşrubat dolabı vb.)